انواع جیگ و فیکسچر

آشنایی و بررسی انواع جیگ و فیکسچر

تعداد نوع و پیچیدگی جیگ‌ها و فیکسچرها به تنوع کار تولیدی و حجم تولید بستگی دارد. با این تفسیر در مورد تعداد متفاوت از یک قطعه مشترک میتوان انواع جیگ و فیکسچر در خط تولید تهیه کرد. مهم‌ترین موضوع در این مرحله بررسی ظرفیت مورد نیاز خط تولید و بالانس آن با نوع جیگ و فیکسچر طراحی شده می‌باشد. به طور مختصر میتوان گفت که اکثر جیگ‌ها و فیکسچرها در کارخانجات مختلف سفارشی و خاص همان واحد تولیدی می‌باشند. اما در بسیاری از موارد دسته‌بندی‌های کلی براساس نوع جیگ‌ها و فیکسچرها وجود دارند. حالا ممکن است در حالتی یک فیکسچر خاص در بین دو دسته یا بینابینی قرار گیرد. با این توضیح اولیه انواع جیگ‌ها و فیکسچرهای مرسوم در صنایع به شرح زیر می‌باشند.

انواع جیگ

در زیر هفت نوع مختلف جیگ نام برده شده‌اند:

1. جیگ شابلن
2. جیگ پلیت
3. جیگ کانالی
4. جیگ قطر
5. جیگ پهن
6. جیگ رینگی
7. جیگ باکسی

شابلون

یک شابلون یا جیگ الگو ساده‌ترين نوع از آن است. یک صفحه که دارای دو سوراخ در موقعیت‌های موردنظر است به عنوان صفحه‌ای عمل می‌کند که روی شابلون برای سوراخکاری ثابت می‌شود. مته 21 از طریق این سوراخ‌های قالب هدایت می‌شود و سوراخ‌های موردنیاز برروی قطعه کار در همان موقعیت‌های نسبی با یکدیگر مانند روی قالب ایجاد می‌شود. یک قالب در شکل نشان داده شده است.

پلیت

یک جیگ صفحه‌ای یا پلیت جیگ در واقع همان نمونه بهبود یافته یا ارتقا یافته شابلون است که در آن بوش دریل یا سوراخکاری نیز گنجانده شده است. این نوع جیگ جهت حفظ دقت فواصل بین سوراخ‌ها در قطعه کارهای بلند کاربرد دارد. نمونه آن در شکل زیر آمده است.

شیاردار

یکی از انواع پرکاربرد جیگ‌ها نوع شیاردار آن است. در این نوع جیگ قطعه کار در یک شیار مشخص قرار گرفته و به کمک کلمپ‌های مختلف از چرخش و یا تکان خوردن آن جلوگیری شده و سپس قطعه فیکس شده سوراخکاری می‌شود. نمونه آن در شکل زیر آمده است.

دایروی

جیگ دایروی برای انجام عملیات باربرداری روی شعاع قطعات استوانه‌ای یا کروی استفاده می‌شود. در این روش قطعه کار عموما در یک شیار V گونه قرار گرفته و از سمت بالا به کمک پلیت دیگری فیکس می‌شود. نمونه آن در شکل زیر آمده است.

صفحه گردان

این نوع جیگ به کمک لولایی در گوشه و با کنار رفتن از روی قطعه کار به هنگام پایان فرآیند و قرارگیری مجدد روی قطعه کار هنگام شروع فرآیند ساخته می‌شود. پس از چرخاندن جیگ روی قطعه کار نیز ضمن محکم کردن پیچ لولای حرکت محوری، بایستی به کمک یک المان دیگر موقعیت را نیز فیکس کرده و سپس سوراخکاری انجام شود. نمونه آن در شکل زیر آمده است.

حلقه‌ای

از آن برای سوراخ کردن قطعات فلنج دایره‌ای استفاده می‌شود. قطعه کار به طور ایمن روی بدنه مته بسته می‌شود و سوراخ‌ها با هدایت ابزار از میان بوش‌های مته سوراخ می‌شوند. نمونه آن در شکل زیر آمده است.

جعبه‌ای (باکس)

این نوع جیگ از یک باکس تشکیل می‌شود که قطعه کار داخل آن قرار گرفته و سپس در موقعیت موردنظر به کمک کلمپ‌های مختل محکم می‌شود. سپس از موقعیت‌ها و سوراخ‌های مختلف روی جداره‌های باکس سوراخکاری قطعه انجام می‌شود و برای سوراخکاری وجوه مختلف یک قطعه، این روش از سرعت بالایی برخوردار است. نمونه آن در شکل زیر آمده است.

انواع فیکسچر

در زیر 10 نوع مختلف فیکسچر نام برده شده‌اند:

1. فیکسچر گردان
2. فیکسچر فرزکاری
3. فیکسچر براده برداری
4. فیکسچر سنگ زنی
5. فیکسچر بورینگ کاری
6. فیکسچر ایندکس
7. فیکسچر دوبلکس (جفتی)
8. فیکسچر جوشکاری
9. فیکسچر مونتاژکاری

فیکسچر گردان

به راحتی میتوان قطعات کار معمولی را روی ماشین‌های تراش و یا سایر دستگاه‌های استاندارد، بین دو فک یا مرغک یا سه نظام و چهار نظام نگه داشت. اما اجزای با شکل نامنظم مشکلات زیادی را در هنگام نگهداری و فیکس کردن صحیح ایجاد می‌کنند.

این گونه فیکسچرها بایستی با دقت بالا طراحی و ساخته شوند. این گونه فیکسچرها بایستی با صلبیت بالا ساخته شده و از ایمنی بالایی برای اپراتورهای دستگاه برخوردار باشند. گاهی برای کاهش نابالانسی‌ها و بالانس گشتاورها بایستی از وزنه‌های تعادل در این فیکسچرها استفاده نمود.

فیکسچر فرزکاری

این فیکسچرها برای انجام انواع عملیات فرزکاری روی قطعات مختلف استفاده می‌شوند. این فیکسچرها به کمک پیچ و مهره روی میزهای شیاردار فیکس می‌شوند. قطعه کار در موقعیت مناسب نسبت به ابزار فیکس شده و سپس عملیات آغاز می‌شود.

فیکسچر براده برداری

این فیکسچرها برای انواع مختلف فرآیندهای براده برداری استفاده می‌شوند. در این فیکسچر قطعه کار با توجه به نوع فرآیند در موقعیت و زاویه مناسب فیکس شده و سپس عملیات انجام می‌شود. از جمله این عملیات میتوان به شیارزنی، جای خارزنی و هزارخاری اشاره کرد.

فیکسچر سنگ زنی

انواع مختلف فیکسچرها برای نگهداشتن قطعات کار برای سنگ زنی استفاده می‌شوند. این فیکسچرها باید قابلیت‌های متفاوت از جمله جریان انداختن مایع خنک کاری از خود و همچنین نصب سنگ‌های مغناطیسی را دارا باشند.

فیکسچر بورینگ کاری

در فرآیند بورینگ کاری میتوان به دو روش باربرداری را انجام داد. اولین راه فید کردن یا به اصطلاح باردادن به کمک قطعه کار است. در این روش ابزار برشی ثابت است و قطعه کار به کمک میز بورینگ به ابزار نزدیک می‌شود. دومین روش عکس این روش بوده و قطعه کار ثابت است و ابزار برشی به قطعه کار نزدیک شده و باربرداری انجام می‌شود.

فیکسچر ایندکس

این نوع فیکسچر برای ماشینکاری قطعاتی استفاده می‌شود که در آن‌ها با توالی مشخصی یک فرم ایجاد می‌شود. به عنوان مثال سوراخکاری در محیط یک دایره روی ورقی با زوایای یکسان یکی از متداول‌ترین موقعیت‌های استفاده از فیکسچرهای ایندکس می‌باشد.

فیکسچر دوبلکس (جفتی)

این نوع فیکسچرها در واقع همان فیکسچرهای موسوم به کپی تراش هستند. محور ابزار برشی با حرکت بر روی یک الگوس تمام شده یا قطعه کار نهایی، ابزار برشی را وادار به حرکت روی همان مسیر نموده و بر همین اساس قطعه دوم نیز مشابه قطعه اول تراشیده می‌شود.

فیکسچر جوشکاری

فیکسچرهای جوشکاری با دقت طراحی شده تا اجزای مختلف جوشکاری را در مکان‌های مناسب نگه داشته و از اعوجاج در سازه‌های جوشی جلوگیری کنند. بنابراین، قیود موقعیت باید با دقت انجام شود، گیره باید سبک اما محکم باشد، محل قرارگیری عناصر گیره باید از ناحیه جوش دور باشد. اتصال باید کاملاً پایدار و سفت باشد تا در برابر تنش‌های جوش مقاومت کند.

فیکسچر مونتاژکاری

این فیکسچرها برای تسهیل مونتاژ قطعات مختلف روی هم استفاده می‌شوند. استفاده از آنها ضمن ایجاد دقت بالا در مونتاژ موجب افزایش تکرارپذیری در تولید انبوه مجموعه‌های مختلف در کنار افزایش راندمان تولید می‌گردد.